Νεοελληνική γλώσσα Διάθεση ρημάτων

ΤΟ ΡΗΜΑ
ΟΙ ΔΙΑΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ
Η διάθεση αναφέρεται στη σημασία του ρήματος και στη σχέση του ρήματος με το Υποκείμενό του.
Διάκριση ρημάτων με κριτήριο τη διάθεσή τους
Κατηγορίες ρημάτων Παραδείγματα
Ενεργητικά ρήματα = το υποκείμενο ενεργεί Τα παιδιά παίζουν στο δρόμο
Παθητικά ρήματα = το υποκείμενο δέχεται ενέργεια από άλλον Το δέντρο ξεριζώθηκε από τον άνεμο
Μέσα ρήματα = όταν το υποκείμενο ενεργεί και η ενέργεια επιστρέφει στο ίδιο Ο Γιάννης λούζεται (= λούζει το σώμα του)
Ουδέτερα ρήματα = όταν το υποκείμενο δεν ενεργεί ούτε παθαίνει κάτι αλλά απλώς βρίσκεται σε μια κατάσταση Ο Πέτρος κοιμάται

• η διάθεση του ρήματος είναι ανεξάρτητη από τη φωνή. Η διάκριση σε φωνές (ενεργητική και παθητική) είναι μορφολογική, γίνεται δηλαδή με κριτήριο τις καταλήξεις των ρημάτων ( -ω και –μαι). Η διάκριση σε διαθέσεις γίνεται με κριτήριο τη σημασία.
• Το παγωτό έλιωσε από τη ζέστη (λιώνω = ενεργητική φωνή, αλλά παθητική διάθεση)
• Ντύνομαι γρήγορα το πρωί (παθητική φωνή αλλά μέση διάθεση)
• Όταν διατυπώνουμε ένα νόημα με ρήμα παθητικής διάθεσης τότε έχουμε παθητική σύνταξη, π.χ. το αυτοκίνητο επισκευάστηκε από τον μηχανικό ( το σύνολο που φανερώνει το πρόσωπο ή το πράγμα από το οποίο παθαίνει κάτι το υποκείμενο λέγεται ποιητικό αίτιο – από + αιτιατική)

Αρχαία γλώσσα Β' γυμνασίου μετάφραση Ενότητα 9

9η Ενότητα, Η Καλλιπάτειρα

Κατὰ δὲ τὴν ἐς Ὀλυμπίαν ὁδόν Στην οδό που οδηγεί στην Ολυμπία
ἔστιν ὄρος πέτραις ὑψηλαῖς ἀπότομον, υπάρχει ένα απόκρημνο βουνό με ψηλούς βράχους,
Τυπαῖον καλούμενον. που ονομάζεται Τυπαίο.
Ἠλείοις ἐστὶν νόμος κατὰ τούτου ὠθεῖν τὰς γυναίκας, υπάρχει νόμος στους Ηλείους σ' αυτό να πετούν τις γυναίκες
ἢν φωραθῶσιν ἐλθοῦσαι ἐς τὸν ἀγῶνα τὸν Ὀλυμπικὸν αν αποκαλυφθούν να έχουν έρθει στο χώρο της Ολυμπίας
ἢ καὶ ὅλως ἐν ταῖς ἀπειρημέναις σφίσιν ἡμέραις διαβᾶσαι τὸν Ἀλφειόν. ή και γενικά να έχουν περάσει τον Αλφειό κατά τις απαγορευμένες γι’ αυτές μέρες.
Οὐ μὴν οὐδὲ ἁλῶναι λέγουσιν οὐδεμίαν, Ούτε και λένε ότι πιάστηκε καμιά
ὅτι μὴ Καλλιπάτειραν μόνην, παρά μόνο η Καλλιπάτειρα,
ἥ ὑπὸ τινων καὶ Φερενίκη καλεῖται. η οποία από μερικούς ονομάζεται και Φερενίκη.
Αὕτη προαποθανόντος αὐτῇ τοῦ ἀνδρός, Αυτή, επειδή είχε πεθάνει νωρίτερα ο σύζυγός της,
ἐξεικάσασα αὑτὴν τὰ πάντα ἀνδρὶ γυμναστῇ, αφού μεταμφιέστηκε εντελώς σε άντρα γυμναστή
ἤγαγεν ἐς Ὀλυμπίαν τὸν υἱὸν μαχούμενον• έφερε στην Ολυμπία το γιο της για να αγωνιστεί•
νικῶντος δὲ τοῦ Πεισιρόδου, μόλις, λοιπόν, νίκησε ο Πεισιρόδης,
τὸ ἔρυμα ἐν ᾧ τοὺς γυμναστὰς ἔχουσιν ἀπειλημμένους, το φράκτη με τον οποίο έχουν τους γυμναστές περιορισμένους
τοῦτο ὑπερπηδῶσα ἡ Καλλιπάτειρα ἐγυμνώθη. καθώς τον πηδούσε η Καλλιπάτειρα έμεινε γυμνή.
Φωραθείσης δὲ ὅτι εἴη γυνή, Αν και αποκαλύφθηκε ότι ήταν γυναίκα,
ταύτην ἀφιᾶσιν ἀζήμιον την άφησαν ατιμώρητη,
αἰδῶ νέμοντες αποδίδοντας σεβασμό
καὶ τῷ πατρὶ καὶ ἀδελφοῖς αὐτῆς καὶ τῷ παιδὶ και στον πατέρα της και στα αδέλφια της και στο γιο της
–ὑπῆρχον δὴ ἅπασιν αὐτοῖς Ὀλυμπικαὶ νῖκαι- -γιατί είχαν νικήσει όλοι στους Ολυμπιακούς Αγώνες-
ἐποίησαν δὲ νόμον ἐς τὸ ἔπειτα ἐπὶ τοῖς γυμναστικοῖς θεσμοθέτησαν όμως νόμο για τους γυμναστές στο εξής
γυμνοὺς σφᾶς ἐς τὸν ἀγῶνα ἐσέρχεσθαι. να μπαίνουν γυμνοί στους αγώνες.
Παυσανίας, Ἑλλάδος Περιήγησις 5.6.7-8 (διασκευὴ)

Πηγή: http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/oles%20oi%20metafraseis%20b.htm

Weather by Freemeteo.com

Ραψωδία ε Οδύσσεια στίχοι 165-310

Χαρακτηριστικά στοιχεία της Ραψωδίας
1. τόπος: παραλία Ωγυγίας / σπηλιά Καλυψώς / δάσος Ωγυγίας / σχεδία Οδυσσέα
2. πρόσωπα: Καλυψώ, Οδυσσέας
3. Δράση: α. Ο Οδυσσέας θρηνεί στη παραλία - Λόγος Καλυψώς - Απάντηση Οδυσσέα - Βεβαίωση, όρκος της Καλυψώς
β. Ο Οδυσσέας και η Καλυψώ γευματίζουν στην σπηλιά - Τελευταία απόπειρα Καλυψώς να μεταπείσει τον Οδυσσέα - Η απάντηση του Οδυσσέα
γ. Η προετοιμασία και κατασκευή της σχεδίας στο δάσος
δ. Η αναχώρηση του Οδυσσέα και το ταξίδι ως τα ανοιχτά της Φαιακίδας

Αναλυτική παρουσίαση
στίχοι 167-175 η περιγραφή του Οδυσσέα να θρηνεί στην ακρογιαλιά είναι πλούσια σε εικόνες, μεταφορές
177-187 ο λόγος της Καλυψώς, η υπόσχεση ότι θα τον αφήσει να φύγει, η βοήθεια αναλυτικά με τη παροχή εργαλείων για κατασκευή σχεδίας, εφόδια, ούριο άνεμο. Η απόφαση μοιάζει να είναι της θεάς και όχι του Δία, δεν αποκαλύπτεται όλη η αλήθεια στον Οδυσσέα.
190-198 η αντίδραση του Οδυσσέα, δεν πιστεύει ότι θέλει το καλό του, επιστρατεύει τη λογική του για τη σχεδία (τα μεγάλα καράβια δεν μπορούν να περάσουν με ασφάλεια το πέλαγος), δεσμεύει τη θεά με όρκο για να σιγουρευτεί για τις προθέσεις της.
ο όρκος αποτελεί πολιτισμικό στοιχείο- σχόλιο βιβλίου για το κατακόρυφο νερό της Στύγας
199-211 η απάντηση της Καλυψώς, με αγάπη και στοργή υπόσχεται στον Οδυσσέα ότι επιθυμεί το καλό του, είναι ερωτευμένη και δεν θυμώνει με την πονηριά και το πολυμήχανο μυαλό του Οδυσσέα.
212-220 η περιγραφή του δείπνου στην σπηλιά της Καλυψώς, εδώ σχολιάζει ο Όμηρος ότι ο Οδυσσέας δεν ήξερε για τον Ερμή, το γεύμα της Καλυψώς είναι νέκταρ και αμβροσία (η πηγής της αθανασίας και της νεότητας- πολιτισμικό στοιχείο). Οι υπηρέτριες είναι δευτερεύοντα πρόσωπα, ζουν στο νησί και υπηρετούν τη θεά.
221-235 η απελπισμένη προσπάθεια της Καλυψώς να μεταπείσει τον Οδυσσέα, με συναισθηματικά μέσα και λογικά επιχειρήματα, τα πάθη που θα γνωρίσει είναι πολλά, η κατάσταση της Πηνελόπης, η προσφορά της αθανασίας και της νεότητας. Το δίλημμα προβάλλει έντονο για τον Οδυσσέα. Η ερωτευμένη θεά επιστρατεύει τα τελευταία όπλα της για να αλλάξει γνώμη στον Οδυσσέα.
236-248 η απάντηση του Οδυσσέα, διπλωμάτης και πονηρός, ωστόσο ειλικρινής, δεν θέτει τέμα σύγκρισης Πηνελόπης-Καλυψώς, αλλά θέλει να δεί τη μέρα της επιστροφής (νοστιμον ημαρ). Όσο για τα πάθη, έχει εμπειρία και θα αντέξει. Έδω ο Όμηρος αναδεικνύει τον ήρωα σε σύμβολο ανθρώπου που αντέχει τα δεινά της ζωής, η αξία της υπομονής και της καρτερικότητας (αντίθετα στην Ιλιάδα ο Αχιλλέας παρασύρεται από τα πάθη του, ο θυμός, η μήνις τον κυβερνά και τον ορίζει)

252-256 πολιτιστικό στοιχείο η μόδα της εποχής για άνδρες και γυναίκες
260-288 η κατασκευή της σχεδίας γίνεται με ταχύ ρυθμό (υπερβολή από τον Όμηρο) οι ειδικές γνώσεις για την ναυπηγική τέχνη δείχνει ότι ο Όμηρος ίσως κατοικούσε κοντά σε θάλασσα ή σε νησί, δηλαδή είχε έρθει σε επαφή με τη ναυπηγική τέχνη.
290- 310 η Καλυψώ τηρεί όλες τις υποσχέσεις της και, πριν αναχωρήσει ο ήρωας, τον λούζει (στοιχείο πολιτισμού). Πολλά χρήσιμα στοιχεία προσφέρουν τα σχόλια του βιβλίου για το ταξίδι του Οδυσσέα με βάση τα αστέρια, η πλοήγηση με οδηγό αστέρια (στοιχείο πολιτισμού). Το ταξίδι έγινε με πορεία από δυτικά ανατολικά, σύμφωνα με τις οδηγίες της Καλυψώς.

Η μετοχή στα αρχαία ελληνικά

Η μετοχή στα αρχαία ελληνικά

Η μετοχή είναι ρηματικό επίθετο. Η ρηματική φύση της μετοχής φαίνεται εκ του ότι έχει:

Α. χρόνους: ενεστώτας, μέλλοντας, αόριστος, παρακείμενος

Β. διάθεση: ενεργητική, μέση, παθητική, ουδέτερη

Γ. δέχεται υποκείμενο, αντικείμενο και όλα τα άλλα συμπληρώματα του ρήματος

Δ. δέχεται το δυνητικό αν

Η επιθετική φύση της μετοχής φαίνεται εκ του ότι έχει:

Α. γένη: αρσενικό, θηλυκό, ουδέτερο

Β. πτώσεις: ονομαστική, γενική, δοτική, αιτιατική

Γ. χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό π.χ. ο λέγων = ο ρητωρ

Δ. χρησιμοποιείται ως επίθετο π.χ. πράγματα αγνοούμενα

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1.       Η μετοχή συμφωνεί με το υποκείμενο της σε γένος, αριθμό και πτώση, π.χ. ο ομιλων στρατηγός, προαποθανόντος του ανδρός

2.       Δέχεται άρνηση ου ή ουκ. Μόνο όταν εκφράζει υπόθεση ή βρίσκεται σε πρόταση επιθυμίας η άρνηση είναι μη. Π.χ. ο ουκ αγανακτων = εκείνος που δεν /ο οποίος δεν αγανακτεί, ο μη αγανακτών = ο οποίος τυχόν δεν αγανακτεί.

3.       Η μετοχή ανάλογα με τον όρο που προσδιορίζει διαιρείται σε τρία βασικά είδη:

Α. επιθετική, προσδιορίζει κυρίως ουσιαστικό

Β. κατηγορηματική, εξαρτάται από ρήμα ή ρηματικό τύπο

Γ. επιρρηματική, προσδιορίζει ως επιρρηματικός προσδιορισμός ένα ρήμα

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Α. ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Προσδιορίζει ένα ουσιαστικό ή αντωνυμία και ισοδυναμεί με αναφορική πρόταση. Μεταφράζεται με ο οποίος/α/ο + οριστική ρήματος

Παραδείγματα

ο λάμπων ηλιος	ο ηλιος, ος λάμπει
τα παρόντα πράγματα	τα πράγματα τα οποία παρεισιν
ο αρχων, οι άρχοντες	οι οποίοι άρχουν
ο λέγων	ο ρήτωρ
ο διώκων	ο κατήγορος
ο φεύγων	ο εξόριστος
ο νικων	ο νικητής
ο κλέπτων	ο κλέπτης
οι έχοντες	οι πλούσιοι
οι προσήκοντες	οι συγγενείς
οι θανόντες	οι νεκροί
η ειμαρμένη, η πεπρωμένη	η μοίρα
το παρελθόν, το παρον, το μελλον
το συμφέρον, το δεον, το πρέπον
το δοκούν	η δόξα, η γνώμη

Β. ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Η κατηγορηματική μετοχή αναφέρεται στο υποκείμενο του ρήματος και συντάσσεται με τα ρήματα:

1.       Ειμί , γίγνομαι, υπάρχω

2.       Τυγχάνω, λανθάνω, φαίνομαι, φανερός ειμί, δήλος ειμί, οίχομαι, φθάνω, διάγω, διαγίγνομαι, διατελώ

3.       Ρήματα ψυχικού πάθους : χαίρω, ηδομαι, βαρέως ή χαλεπώς φέρω, αγανακτώ, άχθομαι, οργίζομαι, λυπουμαι, λυπω, αλγω, αγαπω, αισχυνομαι, ματαμελομαι

4.       Ευεργεσίας, αδικοπραγίας, νίκης, ήττας: ευ / καλώς ποιω, κακώς ποιω, αδικώ, χαρίζομαι, νικώ, κρατω, ηττώμαι, λείπομαι

5.       Έναρξης, λήξης, ανοχής, καρτερίας, κάματου: άρχομαι, άρχω, υπάρχω, παύομαι, λήγω, διαλείπω, απολείπω, επιλείπω, ανέχομαι, υπομένω, καρτερώ, απαγορεύω, κάμνω

6.       Αίσθησης, γνώσης, μάθησης, μνήμης: αισθάνομαι, ακούω, πυνθάνομαι, ορω, περιορώ, αδιαφορώ, οιδα, επίσταμαι, γιγνώσκω, μανθανω, ευρισκω, καταλαμβάνω, αλίσκομαι, μέμνημαι, ενθυμούμαι, επιλανθάνομαι

7.       Δείξεως, αγγελίας, ελέγχου: δείκνυμι, δηλω, αποφαίνω, παρέχω, αγγέλω, ελέγχω, εξελέγχω.

Μεταφράζεται συνήθως με ότι / να + ρήμα.

Παραδείγματα:

Πατρικός φίλος ημιν τυγχάνεις ων = συμβαίνει να είσαι πατρικός μας φίλος

Λανθάνω κλέπτων = κλέβω στα κρυφά

Εχαιρεν ακουων ταυτα= χαιρόταν να ακούει αυτά

Αρξομαι από της ιατρικης λεγων= θα αρχίσω να μιλώ από την ιατρική

Ημεις αδυνατοι ορωμεν οντες = εμεις βλέπουμε ότι είμαστε αδύνατοι

Γ. ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

1. αιτιολογική μετοχή: δηλώνει αιτία, μεταφράζεται με το γιατί / επειδή + ρήμα

2. χρονική: δηλώνει χρονική στιγμή (προτερόχρονο, σύγχρονο). Τίθεται σε κάθε χρόνο εκτός από μέλλοντα. Μεταφράζεται αφού/μετά/έπειτα /όταν + ρήμα

3. τελική μετοχή: τίθεται σε μέλλοντα και δηλώνει τον σκοπό. Μεταφράζεται με το για να + ρήμα

4. εναντιωματική μετοχή: δηλώνει εναντίωση, μεταφράζεται με το αν και + ρήμα

5. υποθετική μετοχή: αποτελέι υπόθεση λανθάνοντος υποθετικού λόγου. Μεταφράζεται με το αν + ρήμα

6. τροπική μετοχή: δηλώνει τρόπο και μεταφράζεται με μετοχή όπως στα νέα ελληνικά, χωρίς να + ρήμα

Παραδείγματα

Τρόπαιον έστησαν ως νενικηκότες= έστησαν τρόπαιο επειδή νίκησαν (αιτιολογική)

Δειπνήσαντες δε απελαυνετε = αφού δειπνήσετε, φύγετε (χρονική)

Οι Αθηναιοι παρεσκευάζοντο ως πολεμήσοντες = οι Αθηναίοι προετοιμάζονταν για να πολεμήσουν (τελική)

Έλληνες οντες κατά της Ελλάδος μάχονται = αν και είναι Έλληνες μάχονται εναντίον της Ελλάδας (εναντιωματική)

Ταυτα έχων απαντα έχω = αν έχω αυτά έχω τα πάντα (υποθετική)

Εισι τινες οι ληζομενοι ζωσι = υπάρχου κάποιοι οι οποίοι ζουν ληστρικά (τροπική)

Κυρος ανεβη επι το όρος ουδενος κωλύοντος = ο Κύρος ανέβηκε στο όρος χωρίς να τον εμποδίσει κανείς ( τροπική)

Προσοχή στη ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΛΥΤΗ

Το υποκείμενο της μετοχής ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΡΟΣ της πρότασης παρά μόνο υποκείμενο της μετοχής

Π.χ. ταυτα επράχθη Κόνωνος στρατηγούντος = αυτά επράχθησαν όταν ήταν στρατηγός ο Κόνων (υποκείμενο μετοχής = Κόνωνος)

Αν το υποκείμενο της μετοχής είναι όρος της πρότασης, έχει δηλαδή και άλλη συντακτική θέση τότε η μετοχή ονομάζεται ΣΥΝΗΜΜΕΝΗ

Π.χ. Κυρος συλλέξας στράτευμα επολιόρκει Μίλητον = ο Κύρος αφού συγκέντρωσε στράτευμα πολιόρκησε τη Μίλητο (υποκείμενο μετοχής = ο Κύρος και υποκείμενο ρήματος = επολιόρκει => ο Κύρος

παιδεύ-ων παιδεύ-οντος	παιδεύ-σ-ων παιδεύ-σ-οντος
παιδεύ-ουσα παιδευ-ούσης	παιδεύ-σ-ουσα παιδευ-σ-ούσης
παιδεῦ-ον παιδεύ-οντος	παιδεῦ-σ-ον παιδεύ-σ-οντος
παιδεύ-σ- ας παιδεύ-σ-αντος	πε-παιδευ-κ-ώς πε-παιδευ-κ-ότος
παιδεύ-σ-ασα παιδευ-σ-άσης	πε-παιδευ-κ-υῖα πε-παιδευ-κ-υίας
παιδεῦ-σ- αν παιδεύ-σ-αντος	πε-παιδευ-κ-ός πε-παιδευ-κ-ότος
παιδευ-ό-μενος	παιδευ σ ό μενος
παιδευ-ο-μένη	παιδευ σ ο μένη
παιδευ-ό- μενον	παιδευ σ ό μενον
παιδευ-σ-ά-μενος	πε-παιδευ-μένος
παιδευ-σ-α-μένη	πε-παιδευ-μένη
παίδευ-σ-ά-μενον	πε-παιδευ-μένον

 πηγές: το συντακτικό Μ.Ι.ΜΠΑΧΑΡΑΚΗ και το www.gottwein.de